Duurzaamheid, milieu en energietransitie

Wat gaan we doen en wat gaat het kosten in 2021?

Besteding Eneco reserve Duurzaamheid en energietransitie
In het raadsvoorstel Toekennen verkoopopbrengst Eneco (RIS 305669) is in hoofdlijnen aangegeven hoe de opbrengst wordt verwerkt. Binnen de reserve Duurzaamheid en energietransitie is 184,12 mln. beschikbaar. Deze middelen zijn voor het voeren van regie op de verduurzaming van de Haagse warmtevoorziening, voor verdere energiebesparing, voor initiatieven, projecten en voor monitoring van de voortgang van de overstap op duurzame energie. Bij de kadernota Duurzaamheid (RIS 301829) is hier reeds op geanticipeerd. Conform de financiële verordening worden investeringsprojecten vanuit de Eneco reserve Duurzaamheid en energietransitie boven de € 2,5 mln. aan de raad ter besluitvorming voorgelegd.

Deze collegeperiode wil de gemeente 25.000 tot 30.000 woningen van duurzame energie laten voorzien of hierop voorbereiden (onder meer via subsidieregelingen). De gemeente voert regie op de verduurzaming van de Haagse warmtevoorziening, waarbij we inzetten op schone bronnen en netten, zoals het gebruik van geothermie (aardwarmte), aquathermie (warmte uit water), restwarmte en elektriciteit. En het aansluiten van woningen en bedrijven op die bronnen. Daarnaast wordt ingezet op het verminderen van het energieverbruik, op initiatieven van bewoners en bedrijven, voeren we diverse projecten uit en monitoren de voortgang.  In 2021 gaat de gemeente verder op dakenjacht onder het motto: voor ieder geschikt dak zonne-energie, groene beplanting of een witte kleur tegen de hitte. Eind 2021 is de Transitievisie Warmte gereed.
Naast de Eneco-middelen zijn voor verduurzaming van woningen middelen begroot onder de noemer Duurzaamheid (zie hier onder). Tevens is structureel € 0,9 mln. per jaar begroot onder de noemer Energietransitie.

Woningen transitieklaar 
Bij het transitieklaar maken ligt het accent op isoleren en overstappen naar koken op elektriciteit. Daarbij is extra aandacht voor woningen die in slechte staat verkeren en voor mensen die niet de mogelijkheid hebben zelf te investeren. Woningeigenaren in de stad worden ondersteund met informatie, advies, leningen en subsidies. Naast eigenaren worden ook huurders geholpen met energiebesparende maatregelen. Bewoners worden geholpen om concrete stappen te zetten met energieboxen, cv-tuning en collectieve inkoopacties rondom isoleren en het opwekken van duurzame energie. In 2021 treedt de kadersubsidieregeling Duurzaam Wonen in werking. Voor iedere stap in het traject van verduurzamen van de woning is een regeling opgenomen.

Groene energiewijken  
In de 10 groene energiewijkenwerken we verder aan de wijkenergieplannen. Daarin staat welke energiebronnen het meest geschikt zijn en in welk tempo de wijk overgaat op schone energie.
In 2021 worden er 4 wijkenergieplannen opgesteld, voor Bouwlust/Vrederust, Vruchtenbuurt, Statenkwartier en Vogelwijk. De inwoners van de wijken worden ook in 2021 intensief betrokken bij het opstellen van de plannen. Voor de wijken waar in 2020 al een wijkenergieplan is vastgesteld (Binckhorst, Mariahoeve en CID College Campus) worden uitvoeringsplannen opgesteld, op basis waarvan duurzame warmtevoorzieningen worden ontwikkeld en woningen transitieklaar worden gemaakt. Bewonersinitiatieven in de stad worden ondersteund. In Bouwlust/Vrederust, waarvoor vanuit het Rijksprogramma Aardgasvrije wijken subsidie is ontvangen, worden in 2021 in samenwerking met VvE’s en woningcorporaties woningen klaar gemaakt en voorbereid voor de overstap naar schone energie.

Energiebesparing en duurzame bedrijven  
De gemeente werkt samen met ondernemers aan het verduurzamen van bedrijventerreinen, horeca, winkels en andere (mkb-)bedrijven. We bieden o.a. energiescans aan, houden collectieve inkoopacties, gaan door met de actie ‘werk aan de winkel’ en ondersteunen bij de aanvraag voor SDE+ subsidie. Ook het gemeentelijke vastgoed wordt verduurzaamd. Meer informatie daarover is te lezen in het hoofdstuk Vastgoed. 

Financiële dekking  
Deze activiteiten maken deel uit van een breder plan voor de besteding van het deel van de Eneco-middelen dat wordt toegekend aan duurzaamheid en energietransitie. Als de raad het plan goedkeurt, worden de middelen toegevoegd aan de begroting.

Klimaatbestendige stad 
De ambitie is dat Den Haag in 2021 nog robuuster wordt gemaakt tegen weersextremen, zoals hevige neerslag, hitte en droogte. Dit doen we gezamenlijk met de stad. De gemeente geeft het goede voorbeeld door klimaatadaptatie zoveel mogelijk mee te nemen bij alle fysieke werkzaamheden in de stad, zoals gebiedsontwikkelingen, herinrichtingen, rioolvervanging en grootschalig onderhoud.
Om partijen in de stad te mobiliseren bespreken we in 2021 welke bijdrage ze kunnen leveren en hoe wij hen kunnen ondersteunen. Samen met bewoners, instellingen en bedrijven worden de uitkomsten van de uitgevoerde stresstesten (extreem weer) vertaald in een aanpak om de gevolgen van extreme hitte, droogte en wateroverlast te beperken. Hierbij wordt ook naar de aanpak van de risico’s en gevolgen van extreem weer voor cruciale plekken zoals ziekenhuizen en hoofdwegen gekeken. De gemeente geeft de Haagse koers voor klimaatadaptatie uit in de ‘Wegwijzer klimaatbestendig Den Haag’.
Den Haag doet mee aan de nationale Citydeal klimaatadaptatie, het convenant Klimaatadaptief Bouwen Zuid-Holland, de regionale bestuurlijke Water-, en klimaattafel Delfland en het Europese Interreg-project Nature Smart Cities. Operatie Steenbreek en een subsidieregeling voor groene daken worden voortgezet. Hier wordt € 0,2 mln. aan besteed. In totaal is voor 2021 € 0,4 mln. beschikbaar.

Samen met bewoners en bedrijven  
Steeds meer bewoners en ondernemers zetten zich in voor een duurzame leefomgeving. Ook in 2021 stimuleert de gemeente allerlei duurzame initiatieven: van de energietransitie tot duurzaam voedsel, van deelauto’s tot het repareren en hergebruik van spullen. Met de stichting Duurzaam Den Haag (basissubsidie van € 0,5 mln.) werkt de gemeente samen om bewoners en ondernemers enthousiast te maken voor duurzaamheid en de energietransitie. 

Voor verduurzaming van woningen is € 3,3 mln. begroot. Stichting HEID investeert in 2021, deels met gemeentelijk geld, in de energietransitie middels het VvE Duurzaamheidsfonds. De bestedingen voor 2021 zijn begroot op € 1,825 mln. Kijk voor meer informatie hierover bij de reserves.

Tarief afvalstoffenheffing  
De lasten voor afvalverwijdering stijgen in 2021. Dat komt door de heffing van de landelijke verbrandingsbelasting op het restafval en door de hogere tarieven voor het verwerken van huishoudelijk afval na de aanbesteding. Het huidige kwijtscheldingsbeleid voor de laagste inkomens blijft in stand. Voor een huishouden zal de afvalstoffenheffing gemiddeld stijgen tussen de €55,- en €65,-, waarmee het tarief kostendekkend is. Hiermee komen de totale opbrengsten voor afvalstoffenheffing op circa € 81,8 mln., exclusief dividend. De meerjarenraming staat in onderstaande tabel. Het saldo wordt verrekend met de hiervoor beschikbare voorziening afvalstoffenheffing (zie paragraaf lokale heffingen).

Het verwerken van gescheiden ingezamelde afvalstromen zoals GFT (groente, fruit en tuinafval), PMD (plastic verpakkingen, metalen blikken en drankkartons), glas, papier, textiel enz. is voor de gemeente goedkoper dan verbranden. Door meer afval te scheiden dalen de verwerkingskosten. Afvalscheiding leidt  tot het behoud van grondstoffen, maar ook tot minder luchtvervuiling en minder CO2-uitstoot.  Dus zet de gemeente in op een hoger scheidingspercentage. Zowel door bron- als door nascheiding.

*De posten dividend, overhead en btw worden verrekend met de afvalstoffenheffing. Ze zijn echter begroot onder de programma's Overhead en Financiën, conform de regels van het BBV. Hierdoor zijn de baten en lasten in het totaaloverzicht van afvalstoffenheffing hoger dan het totaal van de activiteit afvalverwijdering in programma 3. 

Huishoudelijk afval  
De gemeente zorgt voor de inzameling en verwerking van huishoudelijk afval. In 2021 ronden we de introductie af van de sensoren in de ondergrondse restafvalcontainers. De verzamelcontainers voor glas, papier, plastic verpakkingen, metalen blikken en drankkartons en restafval worden dan geleegd op basis van de snelheid waarmee ze gevuld worden. Door dit zogenoemd dynamisch inzamelen kan de gemeente meer maatwerk leveren en de ritten efficiënter indelen. 

De kern van het Haagse afvalbeleid is: ‘reduce, re-use, recycle’. De gemeente stimuleert bewoners en ondernemers om gebruiksgoederen te delen en te repareren. Er komen extra afvalsorteerstraatjes voor glas, papier, textiel en PMD bij. We werken verder aan toekomstbestendige inpandige oplossingen in de hoog- en nieuwbouw. In 2021 is het afvalbrengstation in Leidschenveen-Ypenburg klaar. 

Afvalstromen
Den Haag blijft zich inzetten om de hoeveelheid plastic in de stad te beperken. We gaan samen met Haagse bedrijven aan de slag om het plastic lokaal in te zamelen en te verwerken.
Den Haag start een programma om minder groente, fruit en tuinafval in het restafval te krijgen door het stimuleren van buurtcomposteren en wormenhotels en op zoek te gaan naar manieren om ook in de hoogbouw groente, fruit en tuinafval in te zamelen.
De gemeente gaat komend jaar bewoners helpen om vaker spullen te laten repareren, te delen en her te gebruiken. Verder wil de gemeente meer grofvuil beschikbaar stellen voor lokale circulaire initiatieven. De gemeente is bezig om vraag en aanbod van grondstoffen beter op elkaar aan te laten sluiten. 
Naast het grondstoffenplan is er een traject voor het verwerken van het restafval dat overblijft. De gemeente gaat in gesprek met onderzoeksbureaus en marktpartijen om innovaties in de afvalketens te stimuleren. Hierbij kijken we ook naar innovatieve vormen van samenwerking. Verder stimuleert de gemeente circulaire economie en circulair bouwen.

Voedsel
In 2021 gaat de gemeente verder met het uitvoeren van het initiatiefvoorstel ‘Duurzaam voedsel nog een tandje bijzetten’ (RIS 302821) uit. Concreet gaat het om het stadslandbouwloket, de duurzame master chef, de regiodeal stadslandbouw in Zuidwest en een workshop over een duurzame menukaart.

Bedrijfs- en schoolafva l 
Goede afvalverwijdering van Haagse bedrijven, scholen en instellingen blijft een punt van aandacht. De gemeente wil winst behalen door slimme bundeling van contracten, meer hergebruik van grondstoffen, het aanbrengen van een goede infrastructuur, het inzetten van retourlogistiek en door koppelingen te leggen tussen bedrijven en huishoudens en verduurzaming van het transport. 

Bodembescherming en bodemsanering 
Als het om bodemvervuiling gaat, is de gemeente verantwoordelijk voor het voorkomen van gezondheidsrisico’s en aantasting van het milieu. Het Haagse bodembeleid gaat uit van het convenant Bodem en ondergrond dat het kabinet, de Vereniging Nederlandse Gemeenten, het Interprovinciaal Overleg en de Unie van Waterschappen in 2015 ondertekenden.

In het kader van het Uitvoeringsprogramma Bodem en Ondergrond (RIS299493) worden de
eeuwigdurende saneringsopgaven, zoals de beide gasfabriek terreinen, binnen Den Haag beheerd en
worden lopende saneringsopgaven op basis van de monitoringsresultaten, de komende
periode afgerond. Dit betekent dat er na 2021 nog bodemsaneringen doorlopen, zoals de langlopende grondwatersaneringen op de locatie Swammerdamstraat en de Tripstraat. Hiernaast wordt gestart met het verder uitwerken van de belangrijkste thema’s om tot een beter beheer van de ondergrond te komen. 

Luchtkwaliteit
Ook in 2021 stelt de gemeente de jaarlijkse rapportage op over de kwaliteit van de lucht in Den Haag. Dit doen we aan de hand van de landelijke rapportage van het RIVM en de gemeentelijke meetpunten van Den Haag.

De aanpak schoon vervoer wordt verder uitgevoerd. Den Haag gaat door met de subsidie voor het omruilen van vervuilende auto’s en brommers. In 2021 wordt een milieuzone ingesteld voor de meest vervuilende diesel personen- en bestelauto’s. Voor vrachtauto’s worden de toelatingscriteria voor de milieuzone aangescherpt. We doen dit conform de landelijke regelgeving voor milieuzones en afgestemd met andere steden. Samen met ondernemers bereiden we ons voor op zoveel mogelijk emissieloos transport in het centrumgebied in 2025. Bevoorrading van de gemeente gebeurt steeds meer via de gezamenlijke logistieke “hub” met o.a. het Rijk. 

De gemeente gaat door met voorlichtingscampagnes over de negatieve effecten van het stoken van hout. In de zomer richten we ons op barbecues en vuurkorven, in de winter op open haarden en houtkachels.

In 2021 komen er minimaal 400 laadpunten bij. Den Haag werkt aan een goed netwerk van laadpalen. En we werken samen met het Rijk, provincies en grote steden aan een goede regionale laadinfrastructuur. Dit geldt niet alleen voor personenauto’s, maar ook voor bestel- en vrachtauto’s, snelladers en laadpleinen. Er is ongeveer € 2,9 mln. beschikbaar voor de maatregelen om de luchtkwaliteit te verbeteren. 

Externe veiligheid 
De nota Externe veiligheid (RIS 259485) bepaalt het Haagse beleid voor externe veiligheid. In de nota gaat het om beheersing van risico’s, bijvoorbeeld door externe veiligheidsrisico’s zo vroeg mogelijk te betrekken bij ruimtelijke plannen en het verlenen van omgevingsvergunningen. En door te monitoren dat vervoerders zich houden aan de route voor het vervoer van gevaarlijk stoffen. 

Omgevingsdienst Haaglanden 
De 9 gemeenten in de regio Haaglanden en de provincie Zuid-Holland hebben hun wettelijke milieu-uitvoeringstaken ondergebracht in de Omgevingsdienst Haaglanden. De gemeente geeft in de startbrief 2021 aan waar de gemeentelijke prioriteiten liggen bij het actualiseren van de vergunningen en het uitvoeren van toezicht en handhaving. De bijdrage van Den Haag voor 2021 bedraagt circa € 6,2 mln. De financiële taakstelling voor de Omgevingsdienst Haaglanden van circa € 0,1 mln. wordt in het Jaarwerkplan 2021 ingevuld door middel van minder werk. 

Geluidshinder 
Het nog vast te stellen actieplan Geluid 2020-2023 (najaar 2020) richt zich vooral op omgevingsgeluid als gevolg van wegverkeer. Dit plan heeft betrekking op het aanpakken en voorkomen van geluidsknelpunten. Daarbij wordt aangesloten bij de aanpak Schoon vervoer (RIS 303606) en de mobiliteitstransitie (RIS 302361). Kern: geluidsoverlast door het verkeer verminderen met speciaal asfalt dat minder geluid geeft als je eroverheen rijdt. Hiervoor wordt aangesloten bij de meerjarenplanning wegonderhoud. 

Geluidshinder bij woningen wordt tegengegaan door de woningen die op de A-lijst van het Rijk staan te saneren. Deze kosten worden gedekt uit de rijkssubsidie. Zodra de Omgevingswet in werking treedt, komt er een nieuwe lijst. De uitvoering op basis van deze lijst start naar verwachting vanaf 2024.

In 2021 besteedt de gemeente circa € 3,0 mln. aan de uitvoering van het natuur- en milieueducatieprogramma. De gemeente vindt het belangrijk dat de bewoners van Den Haag van jongs af aan nadenken over milieu en duurzaamheid. Voor het basis- en het voortgezet onderwijs worden activiteiten aangeboden over voedsel, afval, energie, water, groen en de openbare ruimte.

Speciaal voor scholen 

• Er komen nieuwe leermiddelen over de energietransitie voor scholen. 

• We verwerken de uitkomsten van het onderzoek eind 2020 naar de behoefte van scholen bij de ondersteuning bij techniekonderwijs (motie RIS 304708).
• Voor de kinderopvang komen er activiteiten binnen het project Smakelijke Moestuinen. Dit gebeurt in samenwerking met de GGD. Ook voor lager opgeleide volwassenen worden lessen ontwikkeld en gegeven.
• Samen met de scholen wordt gewerkt aan educatie over schoolafval en circulariteit. 
• Op basis van de ervaring in 2020 worden virtual reality/augmented reality en andere digitale middelen ingezet om educatieve activiteiten te versterken. 
• In 2021 gaan circa 3.000 Haagse basisschoolleerlingen van groep 7 en 8 op werkweek naar het buitencentrum School in Bos in Wilhelminaoord in Drenthe. Uiteraard is dit afhankelijk van de coronamaatregelen. Bijdrage van de gemeente: circa € 0,5 mln.